استانبول سرا مرجع اطلاعات استانبول برای فارسی زبانان
سوگواری ماه محرم در ترکیه
مسلمانان در کشور ترکیه همه ساله به مناسبت سالگرد شهادت امام حسین (ع) در روز عاشورا همراه با سایر عزاداران در سراسر جهان سوگواری می کنند.
شیعیان ترکیه به دو بخش علویان و شعیان مذهب جعفری تقسیم می‌شوند. در ماه محرم علویان و اهل سنت ترکیه با آیین های خاصی مراسم عزاداری برای سروز شهید، امام حسین برگزار می کنند.
جمهوری ترکیه با کشورهای ایران، جمهوری آذربایجان، ارمنستان، گرجستان، عراق، سوریه، بلغارستان و یونان همسایه است. همچنین از سه طرف به دریا راه دارد. دریاهای سیاه و مرمره، اژه و مدیترانه از طریق دو تنگه بسفر و داردانل به دریاهای آزاد مرتبط می‌شوند و از لحاظ جغرافیایی موقعیت مناسبی به این کشور می‌دهند. جمعیت ترکیه حدود ۷۷ میلیون نفر (برآورد ۲۰۱۵) می‌باشد. حدود ۹۸درصد جمعیت این کشور را مسلمانان و تنها ۲ درصد را مسیحیان، یهودیان و پیروان دیگر ادیان تشکیل می‌دهند. مسلمانان ترکیه بیشتر پیرو مذاهب اهل سنت هستند که از میان آنها حنفی ها بزرگترین گروه به‌شمار می‌آیند که عمدتاً در مرکز و غرب ترکیه ساکن هستند.
شیعیان ترکیه با جمعیتی حدود ۲۵ میلیون به دو بخش علویان و شعیان امامی مذهب (جعفری) تقسیم می‌شوند.
روز عاشورا و شهادت مظلومانه حضرت امام حسین(ع) و هفتاد و دو تن از یارانشان در صحرای کربلا و درد و رنج عمیقی که در حافظه مشترک مسلمان به جای گذاشته است، این واقعه دردناک را در طول قرن ها به اندوه مشترکی برای تمامی مسلمانان فارغ از نژاد و مذهب و هر نوع ایدئولوژی تبدیل کرده است. علویان ترکیه که گفته می شود حدود 20 میلیون نفر از جمعیت این کشور را تشکیل می دهند مراسم و آیین های مفصلی در ماه محرم با ذکر مصائب کربلا و امام حسین (ع) برگزار می کنند. آنها در ماه محرم هر سال با برپایی مراسم‌های ویژه، یاد عاشورا را زنده نگه می‌دارند.
دهه اول محرم برای علویان ترکیه از مقدس ترین ایام سال محسوب می شود و به همین مناسبت در دهۀ اول محرم، روزه می‌گیرند. آنها بیست روز پس از عید قربان، نیّت روزۀ محرم می‌کنند. روزۀ مذکور، از روز اول محرم شروع می‌شود و معمولاً در ظهر روز دهم به پایان می‌رسد. اما برخی تا روز دوازدهم نیز روزه می‌گیرند. علویان روزه‌دار، در این مدت آب نمی‌نوشند، گوشت نمی‌خورند، به غذاهای حیوانی لب نمی‌زنند و از قربانی کردن، تراشیدن ریش و برپایی جشن خودداری می‌کنند. در طول ۱۲ روز اول ماه محرم علویان با حضور در سالن های اجتماعات مخصوص خود، که «جمخانه» نامیده می شود، در سوگ شهدای کربلا عزاداری می کنند. پس از پایان یافتن روزه، علویان قربانی ذبح می‌کنند و به اطعام گرسنگان و رفع عطش تشنگان می‌پردازند. علاوه بر آن غذاهایی به عنوان نذری می‌پزند و بین مردم توزیع می‌کنند.
شایان ذکر است سیاهپوش کردن معابر، بر تن کردن لباس های سیاه، سینه زنی و زنجیر زنی به شیوه ای که شیعیان جعفری ترکیه انجام می دهند در میان علویان مرسوم نیست.
پختن نذورات در میان اهل سنت ترکیه نیز رواج دارد و معمولا در ماه محرم غذاهایی در خانه‌ها توسط مردم پخته و در میان همسایگان توزیع می‌شود.
ترکیه و سوگواری ماه محرم
مردم اهل تسنن ترکیه اعتقاد دارند که در ماه محرم علاوه بر واقعه عاشورا در سال ۶۱ هجری، اتفاقات مهمی در تاریخ ادیان ابراهیمی روی داده است. توقف کشتی حضرت نوح (ع) در خشکی، انهدام بت ها در شهر ” اور” توسط حضرت ابراهیم (ع)، دیدار حضرت یعقوب با حضرت یوسف، التیام بیماری حضرت ایوب، بیرون آمدن حضرت یونس از شکم ماهی، عبور حضرت موسی (ع) از دریای سرخ از جمله وقایعی است که به اعتقاد مردم اهل تسنن ترکیه در دهم محرم روی داده است. ولی آنچه که از منابع دینی اهل سنت ترکیه بر می آید این است که بعد از واقعه غم انگیز کربلا، ماه محرم و دهم این ماه “عاشورا” مورد توجه قرار گرفته و اهمیت پیدا کرده است. در زمان حاضر، آغاز ماه محرم توسط علما و روحانیون بر سر منابر اعلام می شود و مسائل و خطبه های دینی این ماه حداقل در دهه اول محرم به واقعه کربلا، شهادت امام حسین (ع) فرزندان و یاران آن حضرت اختصاص می یابد.
گرچه اهل سنت ترکیه مراسم آیینی و تعزیه خوانی ندارند، ولی سخنرانان مذهبی، وعاظ و علما در دهه اول محرم معمولا از این حادثه یاد می کنند و بر حقانیت امام حسین (ع) در قیام عاشورا صحه می گذارند و بر”یزید” و خاندان او لعنت می فرستند. مردم اهل سنت آناتولی عشق و علاقه بسیار زیادی به اهل بیت پیامبر عظیم الشان اسلام (ص) دارند و در کلیه شئون زندگی اجتماعی و دینی خود آن را به نمایش می گذارند. مسلمانان آناتولی آن چنان با عشق و اخلاص از حضرت فاطمه زهرا (س)، امام علی (ع) امام حسن (ع) و امام حسین (ع )، اولاد آن بزرگواران سخن می گویند و ارادت می ورزند که هر شنونده ای حتی غیر مسلمان را تحت تاثیر قرار می دهد..
در ساعات اولیه صبح روز عاشورا هزاران نفر از شیعیان گردهم می‌آیند و به عزاداری و زنجیر زنی می‌پردازند و سپس نمایش تمثیلی حادثه کربلا را به صورت تئاتر(تعزیه) اجرا می‌کنند و طی مراسمی یاد و خاطره شهادت امام حسین( ع) را در اذهان زنده می‌کنند. شیعیان از اول تا دهم محرم لباس سیاه بر تن نموده و در هیأت های عزاداری با لباس‌های سیاه مقابل همدیگر می‌ایستند و شروع به سینه‌زنی و زنجیرزنی می‌کنند. همچنین در برخی مناطق این کشور بسیاری از شیعیان پیراهن سفیدی به روی لباس مشکی خود می‌پوشند که به معنی کفن است و نیز نوارهای پارچه‌ای سبز و قرمز رنگی بر پیشانی می‌بندند. به مناسبت دهه اول محرم هر شب برنامه عزاداری و قرائت زیارت عاشورا در مساجد شیعیان ترکیه در شهرهای استانبول، آنکارا، اغدیر، ازمیر و بورسا و …برقرار می شود. افراد خیّر هم در روزهای محرم به اطعام عزاداران می‌پردازند.
