8 مورد از دیدنیترین و باشکوهترین کاخ های استانبول
شهر استانبول در بین دو قاره اروپا و آسیا قرار دارد و تاریخ بسیار پرفراز و نشیبی داشته است.امپراتوری ها و قدرت های مختلف در دوره هایی در این شهر ساکن بوده اند و تاثیر این قدرت ها را در ساختمان ها و بناهای به جا مانده می توان مشاهده کرد. در شهر استانبول قصرها و کاخ های بسیار زیبا و باشکوهی هم وجود دارند که اکثرا در دوران امپراتوری عثمانی و توسط خاندان مشهور بالیان که معمارهای دربار بوده اند ساخته شده اند. در این مطلب سفری به استانبول خواهیم داشت و ۸ مورد از باشکوه ترین کاخ های استانبول را که به دستور سلاطین عثمانی بنا شده اند به شما معرفی می کنیم، با استانبول سرا همراه باشید.
۱- کاخ توپکاپی استانبول ، ۴۰۰ سال میزبانی پادشاهان عثمانی
کاخ توپکاپی استانبول (Topkapi Palace Museum) معروفترین کاخ استانبول است و این بنای زیبایی که امروز میبینید به معنای واقعی از آب و آتش گذشته تا این روزها را ببینید. کاخ توپکاپی استانبول از کاخهای محبوب پادشاهان عثمانی است؛ ۴۰۰ سال از ۶۲۴ سال پادشاهی عثمانی مقر خاندان سلطنتی عثمانی بوده است. اما این کاخ هم از دمدمی مزاج بودن پادشاهان عثمانی در امان نبود و کمکم که پادشاهان تصمیم گرفتند در سواحل بسفر اقامت کنند. بنابراین کاخ توپکاپی استانبول از چشم پادشاهان افتاد و کاخ دلما باغچه نور چشمی پادشاهان شد.
اما این جابهجایی هم از شکوه کاخ توپکاپی چیزی کم نمیکند. کارشناسان یونسکو بر اساس معیارهای جهانی این سازمان کاخ توپکاپی را بهترین نمونه از مجموعه کاخهای دوران عثمانی میدانند. این کاخ در سال ۱۹۸۵ جایش را در لیست میراث جهانی یونسکو محکم کرد و هنوز هم یکی از پر بازدیدترین کاخهای استانبول است.
کاخ توپکاپی با ساختاری شبیه عمارتهای بزرگ ایرانی البته خیلی بزرگتر از ۴ حیاط و بناهای کوچکتر تشکیل شده که در زمان خودش خانه ۴۰۰۰ سلطنتی و خدم و حشم بود. احتمالا هر جای کاخ که قدم بگذارید یاد سریال حریم سلطان و ماجراهای آن میافتید که زندگی خصوصی پادشاه و خانواده سلطنتی عثمانی را به خوبی و با جزئیات به تصویر کشیده بود. کاخ توپکاپی استانبول ۳ حیاط اصلی دارد:
حیاط اول
حیاط اول کاخ برای خاندان سلطنتی خیلی خاص بوده، طوری که از ورودی آن (که به دروازه سلاطین معروف است)، فقط و فقط خود سلطان و مادرش (والده سلطان) اجازه رفت و آمد داشتند. حتی وزیر هم این امتیاز را نداشت که بخواهد از این دروازه رد شود.
حیاط دوم
در محوطه حیاط دوم، عمارتهای کلاه فرنگی، آشپزخانههای سلطنتی، سربازخانه و خوابگاه خواهید دید. اینجا بهتر است سری به آشپزخانههای سلطنتی بزنید و از کلکسیون بزرگ ظروف چینی کاخ دیدن کنید. جالب است بدانید که این ظروف موقع سمی بودن غذا رنگ عوض میکردند. اگر اتاق شورای سلطنتی را در فیلم سلطان سلیمان به یاد داشته باشید دیدن این اتاق اینجا برایتان جذاب خواهد بود. در این اتاق مجلل یک پنجره مشبک طلایی در دیوار وجود دارد که سلطان گهگاهی از آنجا برای شنیدن تصمیم و گفتگوهای اعضا فالگوش میایستاده است.
حیاط سوم
در حیاط سوم میتوانید اتاق عرائض را ببینید، جایی که سفرا و فرستادههای کشورهای دیگر در این اتاق به خدمت سلطان میرسیدند و هدایای خود را تقدیم میکردند. پشت همین اتاق یادتان نرود سری هم به کتابخانه سلطان احمد بزنید که بسیار دیدنی است.
موزههای توپکاپی در حیاط سوم
احتمالا در مورد موزه توپکاپی استانبول زیاد شنیدهاید: حیاط سوم دیدنیهای زیادی دارد که یکی از آنها هم اتاق امانتهای مقدس است. این اتاق با کاشیهای ایزنیک مزین شده که محل نگهداری بعضی از اشیای شخصی پیامبر مثل مهر و جلیقه، شمشیر و دندان اوست. در دوره عثمانی این اتاق را فقط یک بار در سال آن هم ۱۵ ماه رمضان برای خاندان سلطنتی باز میکردند تا به پیامبر ادای احترام کنند.
همچنین در خوابگاه نیروهای اعزامی میتوانید یونیفرم و رداهای سلطنتی را که با نخهای طلا و نقره روی آنها کار شده است ببینید. اینجا مجموعهای هم از پیراهنهای اسلامی میتوانید ببینید که در گذشته معتقد بودند هر کسی این پیراهنها را بپوشد از شر دشمنان و تمام بدیها در امان میماند.
زیبایی حیاط کاخ توپکاپی: گنجینه سلطنتی
بهترین جای این حیاط بخش گنجینه سلطنتی است که بیشتر شبیه موزه جواهرات ملی خودمان است. اغلب اشیایی که اینجا به نمایش گذاشته شده یا از طلا ساخته شدهاند یا در ساخت و تزیین آنها از طلا، نقره، زمرد، جید، الماس و یاقوت استفاده شده است.
در یکی از اتاقها هم وسایلی را به نمایش گذاشتهاند که یا هدیه هستند یا از غنایم جنگی. مهمترین شی این گنجینه «خنجر توپکاپی» است که سه زمرد بزرگ روی آن کار شده و انصافا زیبا و چشمگیر است. اینجا حتی میتوانید «الماس قاشقچی» که چهارمین الماس بزرگ دنیاست و برای اولین بار در تاجگذاری محمد پنجم استفاده شد را ببینید.
حیاط چهارم که آخرین بخش از توپکاپی باشکوه است عمارتهای تابستانی دارد. عمارت مجیدیه معروفترین این عمارتهاست که به سبک اروپایی ساخته شده است.
۲- کاخ دلما باغچه ، کاخی که زمان در آن ایستاده
کاخ دلماباغچه استانبول (Dolmabahçe Palace) همان کاخی است که سلاطین عثمانی اقامت در آن را به توپکاپی ترجیح دادند. دلیلش هم این بود که فکر میکردند توپکاپی به اندازه کاخهای اروپایی راحت و شیک و مدرن نیست بنابراین باید دست به کار میشدند و کاخ مدرنی برپا میکردند که در مقایسه با کاخهای اروپایی حرفی برای گفتن داشته باشد.
سلطان عبدالمجید کاخ دلماباغچه را در منطقه بشیکتاش واقع در ساحل اروپایی تنگه بسفر و در محل کاخ بشیکتاش بنا کرد. هزینه بنای این کاخ معادل ۳۵ تن طلا بود و سه معمار معروف مسئولیت ساخت آن را بر عهده داشتند. دلماباغچه از زمان سلطان عبدالمجید تا سال ۱۹۲۴ و برکناری خلیه عثمانی میزبان ۶ پادشاه شد. عبدالمجید عثمان اوغلو که معروف به عبدالمجید دوم بود آخرین پادشاه عثمانی بود که در این کاخ اقامت کرد. دلماباغچه در لیست میراث ملی ترکیه ثبت شده و با ۲۸۵ اتاق بزرگترین کاخ ترکیه است.
پارک ییلدیز استانبول، یادگار سلاطین عثمانی
آتاتورک در کاخ دلما باغچه
آتاتورک کاخ دلما باغچه را برای اقامت تابستانی انتخاب کرد و اتاق آتاتورک در واقع حرم سلطانهای پیشین بوده است. بسیاری از تصمیمهای مهم آتاتورک هم در همین کاخ گرفته شد و روزهای آخر عمر اولین رئیس جمهور ترکیه هم در این اتاق گذشت تا اینکه ۱۰ نوامبر سال ۱۹۳۸ در دلماباغچه از دنیا رفت. سالها زمان روی ساعت ۹:۰۵ دقیقه در کاخ دلماباغچه ایستاده بود، چون آتاتورک در همین ساعت از دنیا رفته بود. اخیرا ساعتها به وقت ترکیه تنظیم شدهاند و فقط اتاق آتاتورک ساعت مرگ صاحب آن را نشان میدهد.
در بخش ورودی کاخ دلماباغچه که یک دروازه سلطنتی باشکوه است و به شما حس و حال شاهانه میدهد یک برج ساعت بسیار سلطنتی قرار دارد. اگر کمی تخیلتان را به کار بگیرید با هر بار ورود به این کاخها از دروازههای ویژه حس و حال شاهان را خواهید داشت، البته اگر در میان جمعیت زیادی که برای بازدید آمدهاند گیر نیافتید.
برج ساعت کاخ دلما باغچه را سارکیس بالیان برای سلطان عبدالمجید طراحی کرده است. در نزدیکی این دروازه یک کافه رو به بسفر هم وجود دارد که میتوانید بعد از بازدید خودتان را مهمان یک فنجان چای در آن استکانهای ترکی کمرباریک کنید.
در حالیکه کاخ توپکاپی ویترین زیبایی از معماری سنتی ترکیه است و نمونههای بسیار زیبایی از کاشیهای ایزنیک و حکاکیها را به نمایش میگذارد، کاخ دلماباغچه به شکل خاصی با طلا و کریستال مزین شده است. شاید جالب باشد که بدانید ۱۴ تن طلا فقط برای طلاکاری سقف کاخ دلماباغچه به کار رفته اما در مقابل بریز و بپاشهای سلطنتی این هم چیز بزرگی نیست. بزرگترین لوستر کریستالی بوهمیا دنیا در سالن مراسمهای کاخ دلماباغچه جا خوش کرده که قبلا گفته میشد هدیه ملکه ویکتوریا است. اما در سال ۲۰۰۶ رسیدی در کاخ پیدا شد که نشان میداد این لوستر خریداری شده و انگلیسیها چنان هدیهای برای ترکها نفرستادهاند.
کاخ در مجموع سه بخش اصلی دارد که شامل بخشی به سلامعلیک (مخصوص عرض ارادت به پادشاه)، حرم و کاخ ولیعهد میشود. آشپزخانههای کاخ دلماباغچه مانند کاخ توپکاپی موزه شدهاند که سرویسهای چینی خیره کننده، اشیای کاخ از اواخر دوره اسلامی و اوایل جمهوری ترکیه به نمایش گذاشته شدهاند. اینجا دیدن پرترهها، سرویسهای چایخوری، سجادهها و کارهای گلدوزی و فرشهای هرکه شما را به ذوق خواهند آورد.
اتاقهای رو به دریای کاخ دلماباغچه مخصوص مقامات عالی مثل وزیر اعظم و دیگر وزرا بودند و اتاقهای دیگر که رو به دریا نبودند برای اقامت مدیران دولتی، نمایندگان مجلس و کارمندان کاخ استفاده میشده است. بزرگترین نقاشی در مجموعه کاخ، نقاشی از کاروان حجاج است. استیفانو اوسی، کاروانهایی که راهی حج شده بودند را به تصویر میکشید.
اگر به دیدن کاخ دلماباغچه میروید شاید بهتر باشد بدانید که شما یکی از ۳۰۰۰ بازدید کننده این کاخ هستید پس بهتر است برای در صف ماندن و شلوغیها کاخ طاقت داشته باشید؛ ارزشش را دارد.
۳- کاخ چراغان، کاخی با سرنوشتی خاموش
اگر یادتان باشد کاخ دلماباغچه را سلطان عبدالمجید بنا کرده بود، چون کاخ توپکاپی را برای اقامت نپسندید. این سنت در میان پادشاهان عثمانی خیلی رایج بوده است که شاه جدید، کاخ پادشاه سابق را برای اقامت نمیپسندید و برای خودش کاخی برپا میکرد. سلطان عبدالعزیز هم از این قائده استثنا نبود و چون سلیقه پادشاهان پیشین را در کاخ دلماباغچه نمیپسندید، در نزدیکی کاخ دلماباغچه (۱٫۵ کیلومتری) برای خودش اقامتگاه باشکوهی به نام کاخ چراغان بنا کرد.
برای پادشاهان، کاخها بازتابی از شکوه و اقتدارشان است؛ با این اوصاف طبیعی است که ساختن این کاخها را به ماهرترین معماران زمانهشان بسپارند. در نتیجه ساخت کاخ چراغان به معمار ارمنی معروف آن زمان، نیکوگوس بالیان سپرده شد. سقف و دیوارهای داخلی کاخ چراغان از چوب و دیوار بیرونی آن از مرمر ساخته شده است. کاخ چراغان با یک پل مرمرین به کاخ ییلدیز که روی تپه پشتی این کاخ قرار دارد وصل میشود.
کاخ چراغان استانبول (Ciragan Palace Kempinski) بر خلاف اسم و شکوهش خیلی خوش یمن نبود. اول از همه اینکه آماده سازی این کاخ خیلی طول کشید و سلطان عبدالعزیز آن قدر که باید در این کاخ زندگی نکرد. او فقط در سالهای ۱۸۷۶-۱۸۷۲ در این کاخ اقامت داشت. نوه سلطان عبدالعزیز، مراد پنجم هم به این کاخ آمد، اما عمر سلطنتش فقط ۹۳ روز بود و برادرش سلطان عبدالحمید دوم به خاطر بیماریهای روانی او را از سلطنت برکنار کرد. بدین ترتیب سلطان مراد پنجم به جای روزهای سلطنت، روزهای حصر خود را در این کاخ گذراند تا اینکه از دنیا رفت.
در دوره دوم پادشاهی مشروطه، سلطان محمد پنجم به پارلمان اجازه داد که جلسات خود را در این کاخ برگزار کنند. اما فقط ۲ جلسه در این کاخ برگزار شد و در یک آتش سوزی بزرگ تمام قسمتهای کاخ آسیب دید و زیباییهای آن در کام آتش رفت.
کاخ چراغان از پیچ و خم سرنوشت سختی رد شد و امروز هم مثل کاخهای دیگر موزهای برای بازدید نیست. یک شرکت ژاپنی در سال ۱۹۸۹ این کاخ را خریداری کرد و بعد از بازسازی و اضافه کردن یک مجتمع جدید، کاخ چراغان به هتل ۵ ستاره چراغان تبدیل شد.
۴- کاخ ییلدیز، مهمانسرای ستارههای سیاست و سلطنت
کاخ ییلدیز استانبول(Yıldız Palace) که به معنی کاخ ستاره است، روی تپهای در پارک ییلدز که مشرف به تنگه بسفر در منطقه بشیکتاش استانبول، بنا شده است. کاخ ستاره در واقع اقامتگاهی برای ستارههای دنیای سلطنت و سیاست بوده است و دیپلماتهای زیادی مهمان این کاخ بودهاند.
زمین این کاخ در اصل بیشهزار بوده که فضای آن برای ساختن کاخهای باشکوه با سلیقه سلاطین عثمانی خوب جور درآمده است. سلطان احمد یکم دستور ساخت کاخ در دل این بیشهزار را داد و بعدها سلطان عبدالمجید یکم و سلطان عبدالعزیز هم در این کاخ اقامت کردند.
اواخر قرن نوزدهم، سلطان عبدالحمید دوم به خاطر ترس از حملههای دریایی به کاخ توپکاپی (که در ساحل بسفر بود) تصمیم گرفت این کاخ را ترک کند و به کاخ ییلدیز برود. اما قبل از رفتنش به معمار ایتالیایی، ریموندو توماسو دارونکو، دستور داد تا بخشهای جدیدی به این کاخ اضافه کند.
کاخ ییلدز یک کاخ دو طبقه با ۶۰ اتاق است که در سه دوره مختلف ساخته شده است:
بخش اول کاخ از معماری سویسی الهام گرفته است و شکل کلبههای سویسی را دارد. به همین دلیل به آن «شله» هم گفته میشود. شارل دو گل و وینستون چرچیل مهمانان مهمی بودند که در این بخش از کاخ اقامت کردند.
بخش دوم کاخ که به آن سالن صدفی میگویند، برای اقامت ویلهلم دوم در قسطنطنیه ساخته شد. از آنجا که ویلهلم دوم اولین مهمان خارجی قسطنطنیه بود و خیلی عزیز بود برای او بخشی جدا برپا کردند. این قسمت زیباترین بخش کاخ است که فرش هرکه بسیار بزرگی در آن دیده میشود. گفته میشود که این فرش به همت ۶۰ فرشباف حرفهای بافته شده است. از دیگر ستارههای دنیای سیاست که مهمان این کاخ باشکوه بودند، رضا شاه پهلوی و بیل کلینتون هستند.
۵- کاخ بیلربیی استانبول، کاخی که «مجلل» را از نو تعریف میکند
با آن شکوه و عظمتی که کاخ بیلربیی در ساحل بسفر قد علم کرده است، نمیتوان در دیدن زیباییهای استانبول آن را از قلم انداخت. نام خود کاخ هم که به معنای «کاخ سرور سروران» است از شکوه و زیبایی خیره کننده داخل کاخ خبر میدهد. این کاخ به دستور سلطان عبدالعزیز و به دست سرکیس بالیان برادر نیکوگوس همان معماری که کاخ مدرن و باشکوه دلما باغچه را بنا کرد، ساخته شده است.
کاخ بیلربیی استانبول (Beylerbeyi Palace) خوشایند و مورد پسند مهمانان عالی رتبهای بود که از فرنگ به استانبول میآمدند. البته همیشه هم در این کاخ به مهمانان خوش نمیگذشت و آخرین مهمان مهم یعنی سلطان عبدالعزیز که در این کاخ بود در واقع داشت حصر خانگی خود را در این کاخ میگذراند و بعد از ۵ سال حصر در این کاخ از دنیا رفت. شاید برایتان جالب باشد بدانید روزی ملکه یوجین فرانسه دامن کشان از این پلهها بالا و پایین رفته و سربازهای عثمانی به احترام ناصرالدین شاه قاجار و نیکلاس، دوک بزرگ فرانسه صف کشیدهاند و نفس در سینه حبس کردهاند.
این کاخ هم طبق سلیقه پادشاهان اعیانی پسند عثمانی به مجللترین شکل ممکن بنا شده است. کاخ بیلربیی سالن تشریفات بزرگ و یک حرم کوچک دارد اما چشمگیرترین بخش بنای این کاخ حوض مرمرین خیلی بزرگ است که در تابستان برای خنک نگهداشتن، تعدیل هوا و زیبا کردن فضا از آن استفاده میشده. در سالن غذا خوری این کاخ صندلیهایی میبینید که با پوست آهو پوشیده شده و البته لوسترهای با عظمت کاخ هم بوهمیا هستند. گلدانهای چینی که در گوشه و کنار کاخ شما را صدا میزنند از آثار نفیس سلسله مینگ هستند و فرشهای کاخ هم هرکه هستند.
بعد از دیدن این کاخ پر از زیبایی و ماجرا کاخ کوچوکسو که در قسمت شمالی کاخ بیلربیی قرار دارد را از دست ندهید که با یک تیر دو نشان زده باشید.
۶- کاخ کوچوک سو، کاخی که بسفر و گوکسو را به هم میرساند
کاخ کوچوک سو استانبول (Küçüksu Palace) در یک منطقه رویایی یعنی جایی که تنگه بسفر و دره گوکسو به هم میرسند ساخته شده است. میبینید که پادشاهان همیشه سلیقه خوبی در انتخاب محل کاخ داشتند. پیش از ساخته شدن کاخ در این محل، عمارتهای چوبی وجود داشتند که محل استراحت شاهان در مراسمهای شکار بود. در سال ۵۷-۱۸۵۶ به دستور سلطان عبدالمجید، دو معمار معروف آن زمان یعنی گارابت امیرا بالیان و پسرش نیکوگوس این یادگار تاریخی باشکوه را از مرمر تراشیدند.
کاخ کوچوک سو بر عکس کاخهای دیگر دیوار ندارد، بلکه با حصارهای آهنی دور تا دور آن را گرفتهاند و در هر چهار طرف کاخ دروازهای برای ورود به کاخ وجود دارد. فکر نکنید که چون این کاخ فقط یک کاخ شکارگاهی است از کاخهای دیگر در شکوه چیزی کم دارد، نه! اینجا هم فرشها هرکه است و لوسترها بوهمیا و شومینهها هم از مرمر ایتالیایی تراشیده شدهاند. تمام نقاشیها و کارهای هنری که در اتاقها و سالنهای کاخ هم دیده میشود اثر «سشان» طراح صحنه اپرای وین است.
اما مثل اینکه این همه شکوه و جلال کاخ از نظر سلطان عبدالعزیز کافی نبوده است و به خاطر همین دستور داد که تزیینات بیشتر و ماهرانهتری به کاخ اضافه شود. بعد از آغاز دوره جمهوری ترکیه این کاخ مخصوص مهمانان خارجی شد و آخر سر هم در سال ۱۹۴۴ به شکل موزه درآمد که پای مردم عادی هم به این کاخ باشکوه باز شود.
۷- کاخ خدیو، همنشین باغ لالهها
کاخ خدیو استانبول (Hıdiv Kasrı) همانطور که از اسم این کاخ پیداست متعلق به یک خدیو بوده است. اما خدیو به چه کسی میگفتند؟ در دوره عثمانی به والیان امپراطوری عثمانی در مصر خدیو میگفتند که اتفاقا ریشه فارسی هم دارد و به معنای «خدا»، صاحب و ارباب است.
عباس حلمی پاشا که آخرین خدیو مصر و سودان بود برای مقاومت در برابر نفوذ بریتانیا سعی کرد بیشتر به دولت عثمانی متعهد شود. به همین دلیل هم زیاد به استانبول رفت و آمد میکرد تا اینکه به آنتونیو لاشیاک معمار ایتالیایی دستور داد تا برای او در بسفر این کاخ تابستانی را بسازد.
کاخ خدیو استانبول به سبک معماری هنر نو و با الهام از بناهای ایتالیایی دوره رنسانس ساخته شد و البته ویژگیهای معماری عثمانی را هم در این کاخ میتوانید ببینید. این کاخ سه طبقه روی یک تپه سر سبز و در دل یک باغ واقعا زیبا بنا شده که در فصل بهار لالههای رنگین زیبایی آن را چندین برابر هم میکنند. باغ لالههای کاخ خدیو بزرگترین باغ لاله استانبول است و در زمان برگزاری جشنواره لالهها درهای کاخ به روی مردم باز است.
دور تا دور بنای کاخ تراس مرمر دارد که باغها و سرسبزی اطراف را از آنجا بهتر میتوان دید. عباس حلمی پاشا علاوه بر بنای کاخ دستور داد قلعهای هم در محوطه کاخ بسازند تا از بالای آن راحتتر بتواند تنگه بسفر و استانبول را تماشا کند.
۸- کاخ آینالیکاواک، از بیزانس تا عثمانی
کاخ آینالی کاواک استانبول (Aynalikavak Palace Istanbul)،کاخ تفریحی عثمانی در منطقه هاسکوی و مشرف بر شیپور طلایی ساخته شده است. اول پادشاهان دوره بیزانس به این منطقه راه پیدا کردند و کاخ ساختند و بعدها پادشاهان عثمانی. در نیمه اول قرن ۱۸ پادشاهان عثمانی ۱۴ مجموعه دیگر به این کاخ اضافه کردند. اما در قرن نوزدهم برای گسترش کارخانه کشتیسازی بسیاری از بناهای این کاخ را از بین بردند و در حال حاضر فقط کاخی که میبنید به جا مانده است.
کاخ فعلی هم به دستور سلطان احمد سوم بنا شد و در دوره سلطان سلیم سوم بازسازی شد. کاخ کافههای زیادی هم دارد که در محوطه سرسبز و دلنشین آن بعد از دیدن کاخ میتوانید خودتان را مهمان چای و باقلوای ترکی کنید.